24 jaar ervaring in de financiële sector waarvan de drie laatste bij een duurzame bank maken dat ik de financiële sector en de mensen die er werken op vele manieren heb zien functioneren, mezelf inbegrepen. Mijn conclusie is dat de opdracht die een bank zich stelt – de purpose – doorslaggevend is. Het bepaalt of je meedraait in een logica van winstmaximalisatie op korte termijn of in een lange termijnperspectief waar je prioriteit geeft aan maatschappelijke meerwaarde en hier een businessmodel op bouwt.

Totdat de piramide instortte stond Lehman Brothers symbool voor een financiële economie waar geld de hefboom is voor nog meer geld. In de lange herstelperiode na de crisis hebben banken hun balansen moeten opkuisen en afslanken. De regels zijn verstrengd en de verplichte kapitaalbuffers werden opgetrokken. Dat heeft de rust teruggebracht, maar de maatschappelijke kost was en blijft zeer groot.

Die interventies maakten pijnlijk duidelijk hoe cruciaal de rol en de plaats van de financiële sector in de samenleving is. Ondanks al de maatschappelijke kost, is de vraag naar de maatschappelijke rol en verantwoordelijkheid van banken jammer genoeg niet ten gronde gesteld, laat staan aangepakt. Lehman Brothers werd failliet verklaard, maar het systeem is gered. De drijfveren van de financiële sector zijn overwegend nog altijd dezelfde:  kortetermijnwinst.

Een bank zou zich bij elk project waar het geld aan uitleent de vraag moeten stellen of het project een positieve of een negatieve impact heeft op sociaal of ecologisch vlak en die impact ook zichtbaar maken. Want elke financiële beslissing heeft een impact die de boekhouding van de bank overstijgt. Maar nog steeds nemen veel banken beslissingen op basis van louter financiële risico- en rendementsmodellen. Een lening aan een vervuilend bedrijf passeert op dezelfde manier als een krediet voor een hernieuwbaar energieproject. Hoewel de activiteiten van de vervuiler een negatieve impact hebben op mens en natuur, worden ze toch gefinancierd door banken en fondsbeheerders die ecologische of sociale overwegingen niet laten doorwegen in hun beslissingen.

Ook Lehman Brothers maakte zijn afwegingen op basis van het rendement. De vraag is of bankiers zich vandaag wel de juiste vragen stellen. Wanneer een dossier voor wapenfinanciering op tafel ligt, bijvoorbeeld, of van een oliebedrijf dat nog altijd naar olie boort in Alaska. De vraag stelt zich even goed in een kantoor. Krijgt een kantoorbediende de ruimte om werkelijk het beste product voor de klant te verkopen, of sturen de commerciële objectieven – en de daaraan verbonden bonussen – hem of haar toch eerder naar product x, eerder dan y?

Pas als de drijfveren van banken ten gronde veranderen, sturen we het schip weg van het vaarwater waarin nieuwe crisissen op de loer liggen. Banken moeten dringend rekening houden met zaken die je niet meteen in euro’s kan uitdrukken, met een perspectief op veel langere termijn en met de impact van hun beslissing op mensen en natuur. Pas als dat gebeurt, zal er fundamenteel iets veranderen.

Thomas van Craen
Directeur van Triodos Bank in België