Wat is 'netto-nul'?

Eenvoudig gezegd betekent 'netto-nul' dat de totale uitstoot van broeikasgassen van een organisatie (of stad, of land) lager dan of gelijk is aan de uitstoot die ze uit het milieu verwijdert.

Het Science Based Targets initiative (SBTi) definieerde het bereiken van netto-nul op bedrijfsniveau als volgt: de activiteiten binnen de waardeketen van een organisatie hebben qua emissies geen netto-effect op het klimaat, en die activiteiten stroken met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken.

Welke emissies worden meegerekend als we het over netto-nul hebben?

Dat is het cruciale punt. Broeikasgassen worden ingedeeld in drie categorieën, of 'scopes'.  Om netto-nul te bereiken, moet een organisatie haar milieu-impact in al deze categorieën aanpakken.

• Scope 1-emissies zijn de emissies die een bedrijf rechtstreeks produceert - bijvoorbeeld door brandstof te verbranden in een stookinstallatie op zijn bedrijfsterrein of door met eigen voertuigen te rijden.
• Scope 2-emissies zijn indirecte emissies die verband houden met de elektriciteit of energie die een bedrijf koopt, bijvoorbeeld om zijn gebouwen te verwarmen of te koelen.
• Scope 3-emissies houden verband met organisaties hogerop of lager in de waarde- of toeleveringsketen van een bedrijf. Dit is vaak het grootste en moeilijkst te meten gebied, aangezien het emissies omvat van goederen of diensten die worden gekocht en verkocht. Van cruciaal belang voor financiële instellingen zoals banken is dat scope 3-emissies ook alle verstrekte leningen en gedane investeringen omvatten.

Bron: Greenhouse Gas Protocol

Wat zijn 'compensaties' om netto-nul te bereiken?

Netto-nul is niet hetzelfde als koolstofneutraal. Dat laatste betekent gewoon dat je de emissies van je eigen activiteiten (scope 1 en 2) in evenwicht brengt en vereist niet dat die stroken met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken. 

Compensaties kunnen een rol hebben in een netto-nul-strategie, maar dat is ingewikkeld. Het SBTi-raamwerk stelt dat een organisatie:

• de emissies in haar volledige waardeketen (dus scope 1, 2 en 3) zoveel mogelijk moet beperken, zodat deze stroken met het doel om de opwarming van de aarde tot 1,5 graad te beperken;
• het effect moet neutraliseren van emissies die ze niet kan vermijden, door permanent een equivalent volume koolstof uit de atmosfeer te verwijderen (compenseren).

Kooktoestellen op zonne-energie

Bij traditionele compensatie compenseer je eigen uitstoot door bij te dragen aan initiatieven die de uitstoot van broeikasgassen verminderen of terugdringen - bijvoorbeeld door een project te steunen dat kooktoestellen op petroleum vervangt door kooktoestellen op zonne-energie.

Toekomstige emissies door het gebruik van petroleum kooktoestellen worden zo vermeden, maar er is in feite geen koolstof uit de atmosfeer verwijderd. Dit soort 'compensatie' kan een aanvulling vormen op een netto-nul-strategie, maar het is zeker van belang op te merken dat vermeden emissies niet kunnen worden gebruikt om 'de emissieboekhouding sluitend te maken', zoals sommige banken proberen te doen.

In het streven naar wetenschappelijk onderbouwde 'netto-nul'-doelstelling moeten organisaties hun uitstoot zo veel mogelijk beperken en vervolgens de resterende uitstoot neutraliseren (compenseren) door koolstof uit de atmosfeer te verwijderen, idealiter via activiteiten in hun eigen waardeketen. Een voorbeeld zijn op de natuur gebaseerde oplossingen die emissies uit de lucht halen - met bv. het herstel van natuurlijke koolstofputten zoals bossen, wetlands en veengebieden.

Anderen zoeken de oplossing in nieuwe technologie, zoals koolstofafvang en -opslag, maar we zijn nog ver verwijderd van schaalvergroting van deze opties – en gaan de ontwikkelingen voor de prijsbepaling voor koolstof niet snel genoeg.

Wat betekent dit voor banken?

Voor banken is de vermindering van de scope 3-emissies het belangrijkst, omdat die emissies hun leningen, investeringen en investeringsproducten en diensten omvatten. Geen enkele financiële instelling mag deze verantwoordelijkheid uit de weg gaan. Het is een enorme uitdaging.

De eerste stap behelst het doeltreffend en consequent meten van deze emissies. In 2016 was Triodos, in het verlengde van het Klimaatakkoord van Parijs, betrokken bij de ontwikkeling van het Partnership for Carbon Accounting Financials (PCAF). De financiële instellingen in dat Partnership stelden een wereldwijd erkende standaard op voor het meten van de koolstofvoetafdruk van leningen en investeringen.

Klimaatrapportage bij Triodos

Triodos heeft de PCAF-methodologie in 2018 voor het eerst in de eigen verslaglegging geïmplementeerd. In 2019 was 100 % van de leningen en fondsbeleggingen hierin vervat. Transparantie rond de problemen die spelen is essentieel, en Triodos loopt voorop door te publiceren hoeveel vertrouwen de bank heeft in haar gegevens en hoe ze dit elk jaar plant te verbeteren.

Uit de klimaatrapportage van Triodos blijkt dat haar leningen en fondsen een relatief lage klimaatintensiteit hebben - wat te verwachten valt, omdat Triodos geen fossiele brandstoffen financiert. Belangrijk is dat de 'vermeden emissies' in de verslaglegging gepresenteerd worden, onder de werkelijke emissies.

Ook al spelen vermeden emissies een zeer positieve rol, ze verwijderen bestaande koolstof niet uit de atmosfeer. Het compenseren van projecten met een hoog koolstofgehalte met vermeden emissies valt niet onder de definitie van netto-nul hierboven.

Laten we niet doen alsof netto-nul gemakkelijk is

Voor zover ze dat nog niet doen, moeten alle banken kritisch nadenken over hun kredietverlenings- en beleggingsportefeuille, en investeringsproducten en diensten. Doelen stellen is nuttig om de intentie te tonen.

Daarom heeft Triodos eerder haar steun uitgesproken voor de Net Zero Banking Alliance, die de operationele en toerekenbare emissies van portefeuilles wil afstemmen op trajecten naar netto-nul tegen 2050 of eerder. Maar het is de verantwoordelijkheid van ons allemaal om degenen die hun doelstellingen promoten de belangrijke vraag te voor te leggen: 'hoe'?

We moeten ervoor waken dat we met onze scoringsdrang het doel niet voorbijschieten. Het formuleren van netto-nuldoelstellingen moet zorgvuldig gebeuren, in plaats van te snel arbitraire doelstellingen af te kondigen en deze te gebruiken in marketingcampagnes die de indruk wekken dat alles 'bij het oude kan blijven' en die zinvolle actie of systeemverandering uitstellen.

Triodos Bank zal er bij de financiële sector op blijven aandringen niet langer te investeren in activa gebaseerd op fossiele brandstoffen en nieuwe upstream-exploratieactiviteiten, zoals dit jaar aanbevolen in het verslag van het Internationaal Energieagentschap (IEA).

Alleen als we de urgentie inzien en samen in actie komen, kunnen we de klimaatverandering doeltreffend bestrijden.