Het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief heeft als doel het noodzakelijke juridische kader te creëren dat nu ontbreekt voor het versneld uitfaseren van fossiele brandstoffen. Het initiatief krijgt internationaal de steun van 8 landen en 95 steden en andere decentrale overheden, ruim 3.000 wetenschappers en academici, 101 Nobelprijswinnaars, de Wereldgezondheidsorganisatie, honderden gezondheidswerkers, duizenden sociale organisaties en een groeiend aantal bedrijven. Intussen ondertekenden ook al 600.000 individuen de oproep – wat ook jij hier kunt doen.  

Triodos Bank is de eerste bank die zich aansluit bij deze mondiale campagne. We pleiten in een open brief aan de Belgische overheden en Europese verantwoordelijken Klimaat & Energie om zich tijdens de komende COP28 in Dubai te engageren voor een dergelijk juridisch bindend, internationaal verdrag. En we roepen ook de andere financiële instellingen op zich te scharen achter het verdragsinitiatief. 

Hoe is dit initiatief van start gegaan? 

Ik ben nu al meer dan 30 jaar bezig met milieu- en klimaatkwesties. Ik besloot het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief op te richten vanuit mijn eigen ervaring als beleidsadviseur van de Canadese regering. Hoewel de regering bezig was om de koolstofvervuiling terug te dringen en een klimaatplan op te stellen, ging ze door met het goedkeuren van nieuwe vergunningen voor olieboringen en het fracken naar gas. Ze geloofden gewoon niet dat het hun verantwoordelijkheid was om de productie te beperken, enkel de uitstoot. 

Het werd me ook duidelijk dat het moeilijk is voor één land om alleen op te treden. Alle landen weten dat we de expansie moeten stoppen en de fossiele brandstoffen moeten afbouwen als we een veilig klimaat willen waarborgen, maar ze willen allemaal wel het laatste olievat verkopen. Ik heb geprobeerd om te begrijpen welke mechanismen voor wereldwijde samenwerking er bestonden om dit probleem op te lossen, en kwam erachter dat in de Overeenkomst van Parijs fossiele brandstoffen niet één keer vermeld worden, ook al zijn ze verantwoordelijk voor 86% van de CO2-emissies in de afgelopen tien jaar. Ze vormen een bedreiging voor ons klimaat, maar ook voor de wereldeconomie, de gezondheid, de vrede en alle mensenrechten!  

De Overeenkomst van Parijs stelt met haar temperatuurdoelstelling een benchmark vast voor wereldwijde klimaatactie. Ondanks hun halfslachtige aanpak hebben landen en bedrijven toch klimaatleiderschap kunnen opeisen, en dat terwijl ze nog steeds nieuwe projecten voor fossiele brandstoffen ondersteunen. Vorige week bevestigde het UNEP Production Gap 2023 rapport dat plannen voor de productie van fossiele brandstoffen de kansen om onze wereldwijde klimaatdoelstellingen te halen daadwerkelijk ondermijnen. Het rapport onthulde dat regeringen, ondanks hun klimaatbeloften, nog steeds van plan zijn om in 2030 ongeveer 110% meer fossiele brandstoffen te produceren dan wat in lijn zou zijn met het beperken van de opwarming tot 1,5 °C.  

Gebaseerd op deze feiten, maar ook op de beste praktijken van eerdere verdragscampagnes en de bestaande strijd die gemeenschappen in de voorhoede voeren, is het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief in 2019 van start gegaan, dankzij de toekenning van een Climate Breakthrough award.  

Vandaag wordt het gedragen door een divers stuurcomité, een internationaal ondersteuningsteam en gesteund door een groot en divers netwerk van maatschappelijke organisaties. 

Waarom is het belangrijk? 

Eerst en vooral is het Fossil Fuel Treaty-voorstel belangrijk omdat het inspeelt op de enorme en dringende uitdaging van de klimaatcrisis. Het pakt de bron van het probleem aan waar wetenschappers de wereldleiders al tientallen jaren voor waarschuwen - de productie van olie, gas en steenkool. Het reeds vernoemde UNEP, het IPCC-rapport maar ook het IEA - dat nogal conservatieve standpunten over energie durft in te nemen – vinden allemaal dat de huidige productie van fossiele brandstoffen onverenigbaar is met de toekomst van de mensheid. Vorige maand bevestigde de World Energy Outlook 2023 dat de macro-economische context sneller dan verwacht een wereldwijde daling van de vraag naar fossiele brandstoffen voorziet. Dit geeft duidelijk aan dat fossiele brandstoffen uitfaseren onvermijdelijk is om klimaat- maar ook economische chaos te voorkomen.  

Het Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty-initiatief reikt een plan aan voor een beheerste en eerlijke uitfasering die gebaseerd is op internationale samenwerking en 3 belangrijke pijlers: 1) non-proliferatie, dat is de expansie stopzetten van nieuwe steenkool-, olie- en gasprojecten; 2) billijke uitfasering van de bestaande productie in lijn met 1,5 °C en 3) rechtvaardige transitie: een wereldwijde verschuiving naar hernieuwbare energie ondersteunen en financieren waarbij geen enkele werknemer, gemeenschap of land achterblijft. 

Om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen een halt toe te roepen, zijn internationale samenwerkingsovereenkomsten nodig die ontwikkelingstrajecten ondersteunen. Die trajecten mogen niet gebaseerd zijn op de winning, uitsluiting en exploitatie van fossiele brandstoffen door rijke landen die hun economische en politieke invloed willen behouden. Het Globale Noorden draagt historisch gezien bij aan de klimaatcrisis. Het heeft daarom de verantwoordelijkheid om als eerste en snelste de transitie in te zetten en tegelijk ook economieën te ondersteunen die afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen en die minder mogelijkheden hebben om die transitie tot stand te brengen.  

Het Fossil Fuel Treaty zou het ontbrekende wettelijke kader kunnen bieden om duurzame economische kansen te stimuleren, vooral in de meest getroffen en minst verantwoordelijke landen en gemeenschappen. Dit zou een fundamentele eerste stap betekenen om de toegang te garanderen tot mensenrechten en tot leven! 

Waarom is het belangrijk dat de financiële sector zich bij het initiatief aansluit? 

Het is voor elke sector – ook de financiële - essentieel dat ons klimaat stabiel blijft. Toch heeft vooral die sector een cruciale rol te vervullen in het waarborgen van een veilige en rechtvaardige transitie, weg van fossiele brandstoffen. Tot op vandaag vloeit er nog steeds te veel geld naar de verdere uitbreiding van fossiele brandstoffen. Hierdoor wordt de verdere vernietiging van het klimaat gestimuleerd en mogelijk gemaakt. 

Het Fossil Fuel Treaty zal een belangrijke rol spelen bij het bepalen van de koers voor de financiële sector, het wegnemen van belemmeringen voor de transformatie van bedrijfsmodellen en het creëren van een gelijker speelveld. Het zal helpen om een beleidslandschap te creëren dat nieuwe financieringsmodellen stimuleert, weg van fossiele brandstoffen in de richting van hernieuwbare energie en bredere diversificatie. Zonder een Fossil Fuel Treaty dreigt de aanhoudende groei van de levering en productie van fossiele brandstoffen de tot nu toe geboekte vooruitgang ongedaan te maken, ‘gestrande’ activa te creëren en de kans te vergroten dat onze resterende koolstofbudgetten worden overschreden. 

Hoewel de betrokkenheid van bedrijven uit de sector steeds toeneemt, wordt hun integriteit in toenemende mate in twijfel getrokken. Dit vanwege de beperkte impact op het terugdringen van absolute emissies tot nu toe, een te grote afhankelijkheid van technologieën die zich niet op grote schaal hebben bewezen en het niet aanpakken van de onderliggende oorzaak van de klimaatcrisis. 

We zijn blij dat Triodos Bank als eerste bank de oproep voor een Fossil Fuel Non-Proliferation Treaty ondersteunt. Triodos Bank laat zien welke rol financiële instellingen kunnen vervullen door de gevaarlijke productie van fossiele brandstoffen niet te ondersteunen en in plaats daarvan schonere en eerlijkere energiebronnen actief te ondersteunen. 

Wie steunt het verdrag nog? 

De Fossil Fuel Treaty-campagne is nog maar drie jaar geleden opgestart en we krijgen steeds meer steun van een brede waaier aan actoren.  

Het wereldwijde netwerk achter de campagne wordt nu gevormd door 2.000 maatschappelijke organisaties, meer dan 3.000 wetenschappers en academici, 101 Nobelprijswinnaars, de Wereldgezondheidsorganisatie en honderden gezondheidswerkers, een kardinaal van het Vaticaan en duizenden religieuze instellingen, een groeiend aantal inheemse organisaties en jongerenactivisten, 100 steden waaronder LA, Kolkata, Lima, Vancouver en Sydney, evenals een aantal grote steden in Europa zoals Londen, Warschau, Amsterdam, Barcelona en Parijs, en meer dan 600 parlementsleden over de hele wereld, het Europees Parlement, en nu ook een groeiend aantal bedrijven.  

Tegen eind 2022 haalde de steun voor het initiatief de internationale politieke scène, met twee natiestaten die officieel opriepen tot de ontwikkeling van een Fossil Fuel Treaty: Vanuatu en Tuvalu, waar 6 andere landen zich dit jaar bij aansloten. Zo komt het dat er nu een blok van 8 landen uit de Stille Oceaan, het Caribisch gebied en Zuid-Azië de oproep voor een verdrag steunt.

Wat zijn je verwachtingen voor de COP28? 

Er zijn besprekingen aan de gang met andere regeringen en we hopen dat sommige van hen zich tijdens de komende COP28 of begin 2024 zullen aansluiten. Waar we nu nood aan hebben, is politieke wil bij de beleidsmakers.  Zij moeten de moed tonen om zich te verzetten tegen de fossiele-brandstofindustrie en een plan maken voor een rechtvaardige uitfasering van fossiele brandstoffen, die niemand in de kou laat staan.  Het idee dat die uitfasering niet haalbaar is vanwege een gebrek aan financiële of technische middelen, is onjuist. We hebben genoeg financiële middelen, genoeg lopende productie van fossiele brandstoffen en genoeg potentieel voor hernieuwbare energie in elke regio van de wereld om een rechtvaardige transitie te garanderen naar een wereld zonder fossiele brandstoffen.

Wat zijn de volgende stappen die je graag gerealiseerd zou zien? 

Onze prioriteit is nu om een groep kernlanden te vormen die tot een onderhandelingsmandaat kunnen komen voor een Fossil Fuel Treaty. In dit stadium weten we nog niet hoe dat er precies uit zal zien. Wat we wel weten, is dat we ondertussen druk moeten blijven uitoefenen op regeringen, om échte klimaatactie te nemen. En we moeten zoveel mogelijk organisaties en mensen meekrijgen om deze transitie razendsnel in gang te zetten.