De lessen van de complexiteitswetenschappen werden toegepast op de financiële sector. Dat leidde tot de eensluidende conclusie dat er systeemrisico’s in de financiële sector zaten die plotsklaps konden leiden tot een crash.

Met al dat geschrijf en gepraat werd niet veel gedaan. Ja, er kwamen hogere bankbuffers, meer regels en toezicht op risico’s, maar geen aanpassingen in het systeem zelf. Sturen met spreadsheets op enkelvoudige risico’s, dat was wel zo overzichtelijk.

Toen kwam de schok in de Verenigde Staten, waar Silicon Valley Bank liet zien dat technologie alles kan versnellen, ook een bankrun. Daarna Zwitserland, waar een al jaren voortslepend probleem van een te grote bank culmineerde in een gedwongen overname.

Dat die systeemproblemen de afgelopen jaren niet zichtbaar werden, komt doordat ze waren bedekt met een sluier van liquiditeit. De afgelopen weken hebben overduidelijk bewezen dat de systeemrisico’s waar we sinds 2008 van af willen, nog steeds volop aanwezig zijn.

Sterker nog, de systeemrisico’s zijn ondertussen verder toegenomen. In veel landen zijn de belangrijkste spelers groter geworden, zowel bij de banken als bij de vermogensbeheerders. Het toezicht op de financiële sector leidde tot een verregaande monocultuur: standaardisering en verzwaring van de regels zorgen voor makkelijkere controle, maar beperken de diversiteit.

De feedbackloops in het systeem werken nu nog sneller, dat laat de twitterbankrun op Silicon Valley Bank wel zien. De paniek versterkt zichzelf via sociale media totdat er geen ontkomen meer aan is.

Complexiteit bestrijd je niet door het systeem het systeem te laten en te volstaan met reguleren. Vergelijk de financiële sector met de natuur, zoals het tijdschrift Nature in 2008 al deed, en het is niet zo moeilijk te begrijpen waarom. Je moet voorkomen dat er maar één dominante soort overblijft en het systeem door monocultuur, afnemende diversiteit en extreme belasting steeds kwetsbaarder wordt.

Dus moet je zorgen voor diversiteit. Dat betekent dat je dominantie van slechts een paar soorten moet tegengaan, anders stort het hele systeem in als er een soort of onderdeel uitvalt. Je moet voorkomen dat probleemonderdelen het hele systeem gaan gijzelen.

Dat alles hebben we niet gedaan. Door lobby, vergeetachtigheid en te weinig lef. De mens is hardleers. Wat denk je, zullen we het deze keer anders gaan doen?