Wat als onze redding in een ontbijtkoek schuilt? Met het beeld van een donut heeft de Britse econome Kate Raworth een nieuw economisch model uitgetekend dat een antwoord biedt op de belangrijkste uitdagingen van de 21ste eeuw op wereldwijde schaal: de klimaatverandering en de sociale ongelijkheid. Net de uitdagingen  die de gele hesjes en de deelnemers aan de klimaatmarsen wakker houden.

In de Theorie van de Donut schetst Raworth een economisch model met als ondergrens een ‘sociale drempel’ die elke mens toelaat zich te ontplooien (met onder meer toegang tot voeding en werk, een inkomen, een politieke stem) en met als bovengrens het ‘ecologisch plafond’ dat de limieten van onze planeet voorstelt. Voorbij die limieten zien we verlies aan bijvoorbeeld biodiversiteit, overconsumptie van zoet water, chemische vervuiling en klimaatveranderingen. Dat is de breedte waarbinnen die ‘nieuwe economie’ zich moet bewegen.

Deze nieuwe economie steunt niet op een lineair schema dat begint bij de ontginning van grondstoffen en naar de productie en (onrechtvaardige) herverdeling van producten en winsten leidt, maar kiest voor een regeneratief (circulaire economie) distributief en rechtvaardig model.

Uitstoot CO2 moet volledig verdwijnen tegen 2050

Om de opwarming van het klimaat te beperken tot 1,5 °C in verhouding met het pre-industriële niveau, moet volgens het verslag van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) van oktober vorig jaar de CO2-uitstoot met minstens 45% verlaagd worden tegen 2030 en volledig verdwijnen tegen 2050.  Zonder drastische maatregelen zal onze CO2-uitstoot in de toekomst nog toenemen - zo geven de experts van Triodos Investment Management (TIM) aan: met 10% tegen 2030 en met 25% tegen 2050.

Koolstofneutraliteit houdt in dat onze productie en consumptie niet langer CO₂ veroorzaken. Doen ze dat wel, dan moet de uitstoot binnen de limieten blijven van wat de biosfeer kan opvangen, zoals het geval was voor de industriële revolutie.

De consumptie van fossiele energie is verantwoordelijk voor 80% van de uitstoot van broeikasgassen. Een koolstofvrije economie ontwikkelen, heeft daarom een grote impact op onze activiteiten.

Voor Triodos Bank betekent dit niet alleen dat we de financiering van hernieuwbare energie en van de energietransitie in de ruimste zin van het woord moeten optrekken en versnellen (nieuwe vormen van mobiliteit, duurzame en eerlijke voedingsmodellen, spaarzame en efficiënte energie, gedecentraliseerde en democratische energiesystemen), maar ook dat we de ‘bruine activa’ op de balansen van banken en beleggingsfondsen (dat wil zeggen: kredieten en investeringen voor milieuschadelijke activiteiten) drastisch moeten verminderen.

Klimaatbestrijding en sociale inclusie gaan hand in hand

Maatregelen om de klimaatverandering te bestrijden of af te zwakken, kunnen sociale ongelijkheid doen toenemen. Maatregelen die goed zijn voor het milieu maar die sociale ongelijkheid vergroten, zijn niet duurzaam. Bovendien zullen de grootste slachtoffers van de klimaatverandering ook diegenen zijn die over de minste middelen beschikken om zich aan die verandering aan te passen. Of zoals Kate Raworth het uitlegt met haar ‘donut’: sociale inclusie is een van de voorwaarden voor de levensvatbaarheid van het economisch systeem.

De ongelijkheidskloof op wereldschaal is duizelingwekkend en zelfs in onze westerse  samenleving worden de ongelijkheden dramatisch groter. Volgens een rapport van Oxfam heeft 50% van de wereldbevolking in 2017 op geen enkele manier baat gehad bij de wereldwijde groei, terwijl 82% van de rijkdom die in datzelfde jaar in de wereld geproduceerd werd, de rijkste 1% van de wereldbevolking verder heeft verrijkt. Het IMF meldt dat de inkomensongelijkheid in 2017 wereldwijd in 53% van de landen is toegenomen als gevolg van (onder meer) globalisering en technologische veranderingen.

De ondernemingen waarin Triodos-fondsen beleggen, worden geselecteerd op basis van hun langetermijnbelang voor duurzame ontwikkeling en hun materiële bijdrage aan onze transitiethema's.

"Er zijn verschillende manieren om dit te doen", somt Hans Stegeman op: “door de diversiteit onder de werknemers te bevorderen, een eerlijk loonbeleid te voeren, de toeleveringsketen te beheersen, ethisch te produceren, enz. Al deze benaderingen vereisen een langetermijnvisie. Het is absoluut noodzakelijk om af te stappen van het huidige kortetermijndenken dat leidt tot de vernietiging van economische waarde en een onrechtvaardige verdeling van de rijkdom.”

De energie- en sociale transitie van onze economie begint zichtbaar te worden op verschillende domeinen. Deze transitie is misschien het meest zichtbaar binnen grote bedrijven. Maar de nieuwe ideeën ontstaan daarentegen vaak vanuit ‘bottom-up’ initiatieven van op het terrein.

Via de andere artikels van dit dossier ontdekt u de voorbeelden van Rikolto op gebied van voeding, van DuCoop op vlak van huisvesting en van Urbike voor de mobiliteit.